Ik heb zeer interessante informatie gevonden in een wijn encyclopedie die mij ter beschikking is gesteld door mede-LOTgenoten.
Was even wat werk, want het was dus gewoon ouderwets papier dat omgezet moest worden naar bitjes en bytjes…
Veel leesplezier!
——
DE MIDDELEEUWEN DE ONTWIKKELING VAN BORDEAUX EN HET ZUID WESTEN
Aan het einde van de Middeleeuwen genoot een aantal wijngebieden grote bekendheid: het Franse Anjou, Charentes (Cognac), Poitou, Cahors en Gascogne en de Duitse gebieden rondom de Ahr, de Rijn en de Nahe, evenals de Elzas. Nadat de laatste bolwerken van de Moorse overheersers in Zuid-Europa waren neergehaald, ontwikkelde de wijnbouw zich weer heel snel, mede dankzij de monniken. De handel vond voornamelijk plaats langs de Seine en de Rijn, maar verplaatste zich al gauw zuidwaarts, naar La Rochelle, Bergerac en Bordeaux. Het waren de Vlamingen en de Engelsen die de handel zo lieten floreren. In de 13e eeuw ontwikkelde de wijnbouw rond Bordeaux zich in een hoog tempo. Rijke inwoners van de stad financierden enorme ontbossingsoperaties op armere gronden langs de rivieren de Garonne en de Dordogne, en vestigden zich als kers verse landheren in de wijngaarden van Bordeaux. Omdat de kwaliteit van de oogsten niet altijd gegarandeerd was, maar de vraag ernaar met rasse schreden steeg, ontstond er behoefte aan ‘reservewijnen’ voor de Bordeauxstreek. Langs de Garonne, de Tam en de Dordogne verrezen, zelfs tot aan Auvergne, wijngaarden als paddestoelen uit de grond. Bestaande wijnbouwgebieden, zoals Saint-Emilion, Bergerac, Cahors en Gaillac, breidden zich toen behoorlijk uit. Aan deze uitbreiding kwam een abrupt einde tijdens de oorlogen tussen de Engelsen en de Fransen, eind 13e, begin 14e eeuw. Vele wijngaarden werden om militaire redenen gerooid.
DUITSLAND EN DE RIJNWIJNEN
In dezelfde periode waarin de wijnen van Aquitaine grote faam kenden, floreerde ook de handel in Rijnwijnen, voornamelijk in de stad Keulen. Onder de noemer ‘Rijnwijnen’ verstond men ook wijnen van de Elzas, Baden, Pfalz, Main, en Mosel. In Duitsland werden voornamelijk witte wijnen verhandeld, zodat van echte concurrentie met Aquitaine en de andere Franse regio’s geen sprake was; ze vulden elkaar eerder aan. De opkomst van de brouwerijen, enkele zeer slechte oogsten, religie oorlogen en een zekere stagnatie van de vraag zorgden er helaas voor dat de gouden tijden van de Duitse wijnbouw al in de 17e eeuw voorbij waren. Overal verloor de wijnbouw terrein, en de roem van deze ooit zo gewaardeerde wijnen beperkte zich tot een steeds kleiner wordende kring.
ANDERE WIJNBOUWGEBIEDEN
Elders in Europa, maar ook in Frankrijk zelf, maakte de wijnbouw dramatische tijden door. In de Middeleeuwen genoten de Italiaanse wijnen van Piemonte, Valtellina, Trentino-Alto Adige en Zuid-Tirol grote faam, evenals die van de tegenwoordige Franse Savoie (Apremont). In Frankrijk was het ‘grote’ zuidwesten in opmars. Naast de wijnen van Bergerac, Gaillac en Cahors kwamen de wijnen van Madiran en Marcillac op. De wijnen uit de Bourgogne beleefden pas aan het einde van de 14e eeuw een doorbraak, toen Bourgondië en Vlaanderen één groot rijk werden. Doordat de Bourgognewijnen echter uitsluitend via de weg vervoerd konden worden, kregen ze lange tijd te maken met concurrentie van de Duitse (gemakkelijk via de Rijn te vervoeren) en de Zuid-Franse wijnen (vervoer over zee). Dankzij hun hoge kwaliteit werden ze echter steeds bekender bij de gefortuneerde Vlaamse families. In Spanje, na de herovering op de Moren (de Reconquista), bloeide de wijnbouw weer op. De wijngaarden hadden echter behoorlijk te lijden gehad van de Moorse bezetting, en daardoor was de kwaliteit van de wijn dusdanig slecht dat de Spanjaarden hun wijn vanuit het Franse zuidwesten bleven importeren. Naast de wijnen van Rioja en Navarra, die in die tijd nog matig van kwaliteit waren, bestonden er enkele zurige, lichte wijntjes, zoals het Baskische Txakoli en de wijnen uit Galicia.
WIJNEN UIT HET MIDDELLANDSEZEEGEBIED
Onder de bekende wijnen uit de gebieden rondom de Middellandse Zee vielen niet alleen de Italiaanse wijnen; ook de Griekse wijnen kenden -mede dankzij de dorstige Italianen-gouden tijden. Op de vele Griekse eilanden werd de traditionele wijnbouw door de Tempeliers nieuw leven ingeblazen. De Commandaria- en Malvasiawijnen genoten zo veel faam dat ze overal nagemaakt werden, met name door de Spanjaarden (Malaga) en de Portugezen (Madera ) maar ook door de Italianen (bijvoorbeeld Recioto della Valpolicella, Malvasia en vele ‘Griekse’ wijnen uit Zuid-Italië).
DE 17E EN 18E EEUW HOLLANDSE BRANDEWIJNEN
Omdat het vervoeren van wijn een riskante en vooral dure aangelegenheid was, besloten onze zuinige voorouders de techniek enigszins te veranderen. De prachtige Bordeauxwijnen en de zuidwestelijke wijnen werden opgewarmd tot hun volume behoorlijk was afgenomen. Zo waren de wijnen wel te vervoeren en namen ze minder ruimte in. Deze brandewijnen vonden aftrek in Nederland. Ze werden puur of met water aangelengd gedronken. Diezelfde brandewijnen werden ook gebruikt om de ‘betere’ Zuid-Franse wijnen te versnijden. Aan deze betere wijnen werd een flink deel brandewijn toegevoegd, zodat ze de reis beter konden doorstaan. Omdat de Hollanders de handel in Bordeaux te nadrukkelijk begonnen te overheersen -dit erg tegen de zin van de Franse koning Lodewijk XIV en zijn minister Colbert- werd deze Hollandse overheersing snel een halt toegeroepen. Dat de Hollanders ook nog zo trots waren op hun republiek was de Franse monarch eveneens een doom in het oog. In 1672 was de oorlog tussen Nederland en Frankrijk een feit. Als belangrijkste consequentie van deze oorlog noteren we de plotselinge totale desinteresse van de Hollanders voor de Bordeaux en de zuidwestelijke wijnen, en de zoektocht naar alternatieven. Nieuwe wijngebieden werden gevonden in Portugal (Douro, bekend van de portwijnen), op het eiland Madeira en in Spanje (Malaga, maar vooral Jerez de la Frontera). Na de vrede van Nijmegen in 1678 mochten de Hollanders onder zeer gunstige voorwaarden terugkomen in de Bordeauxstreek, waar ze met open armen ontvangen werden. Verrassend hierbij is dat de Engelsen -die tijdens het Frans-Nederlandse conflict aan Franse zijde vochten- deze gunstige voorwaarden niet kregen. Gefrustreerd lieten ze op hun beurt de Franse wijnen links liggen en richtten zich op Portugal (port) en Spanje (sherry).
OPKOMST VAN NIEUWE DRANKEN
Bier was al een tijdje populair in Duitsland, Nederland en Engeland, evenals Schotse whisky, Hollandse jenever, Engelse gin en diverse tropische distillaten, zoals rum en Curaçao triple sec. Het was in die tijd veel gezonder om wijn te drinken dan water of zelfs melk. De kwaliteit van bier was ook niet altijd even goed, zodat men relatief veel wijn dronk. De concurrentie voor wijn kwam uit een onverwachte hoek: geen alcoholische dranken, maar oppeppende dranken als thee, koffie en chocolade, die ontdekt waren tijdens de vele verre reizen, wonnen steeds meer terrein. In Engeland werden de ‘coffee houses’ een ware rage: daar schonk men, naast koffie, thee en chocolade, ook steeds betere wijnen, voornamelijk versterkte wijnen als port, sherry, Malaga of Madera. Pas in het begin van de 18e eeuw toonden de Engelsen opnieuw interesse voor de Franse wijnen uit Bordeaux, die inmiddels flink aan kwaliteit hadden gewonnen. De handel in deze French Claret, maar ook in champagnewijnen, groeide gestaag.
DE DOORBRAAK VAN CHAMPAGNE EN ANDERE HOOGWAARDIGE WIJNEN
Terwijl de monniken van de Champagnestreek het liefst stille wijnen wilden maken die de kwaliteit van andere witte wijnen voorbij konden streven, waren juist de Engelsen erg verzot op de ‘mad wines’ die zo onstuimig en ondeugend in het glas parelden. Ze lieten de plaatselijke monniken zien hoe ze de wijnen in dikke Engelse flessen moesten bottelen en voorzien van een (Spaanse) kurk. Wijnmaker Dom Pérignon en zijn collega’s slaagden er ondanks vele pogingen niet in om de spontane gisting op fles tegen te houden, maar dankzij hun werk werd de kwaliteit van de champagnewijnen enorm verbeterd. De strijd tegen de belletjes werd gestaakt en de mousserende champagnewijnen vonden snel grote aftrek. In de Bourgogne waren het vooral de rode wijnen die bekend stonden om hun uitstekende kwaliteit. De witte wijnen werden jong gedronken en dienden vaak als huiswijntjes. De voorkeur van de rijke Parijzenaren ging echter uit naar de vollere Rhönewijnen, met name Cote Rotie en Hermitage. In Engeland hebben deze wijnen echter nooit met de French Claret kunnen wedijveren.
oudste champagnewijnpers
DE SUPREMATIE VAN ZOETE WIJNEN
In de 18e eeuw ontwikkelde zich, naast de al bekende Madera, port, sherry, Malaga en zoete Griekse wijnen, nog een aantal grote zoete wijnen. Met name de Siciliaanse Marsala en de Muscat du Languedoc, afkomstig uit Frontignan, wonnen aan populariteit. De interesse van de diverse Europese hoven ging niettemin steeds meer uit naar de wijnen uit het Hongaarse Tokaj. Door hun verrassende succesverhaal werden de fameuze Tokaj wijnen al snel overal geïmiteerd: niet alleen in Duitsland, de Franse Jura en Noord-Italië, maar ook in Monbazillac en Sauternes. De faam van deze wijnen steeg in recordtempo, en de prijs ging nog sneller omhoog. In diezelfde periode rees ook het besef dat sommige wijnen van uitzonderlijke kwaliteit maar al te vaak geïmiteerd werden, met sterk wisselende resultaten. Niet alleen de techniek en de bekwaamheid van de wijnmaker waren van belang, maar ook de geografische herkomst, het ’terroir’. Men ging zich serieus beraden op middelen om het namaken van de betere wijnen tegen te houden. Zo werd port eind 18e eeuw de eerste officiële wettelijk beschermde herkomstbenaming. Samen met de Engelsen werd door de wijnmakers uit Bordeaux en omstreken gewerkt aan een classificatie van de betere wijnen (‘vins fins’) afkomstig uit afgebakende gebieden (’terroirs délimités’). Ook begon men de betere wijnen op hout te vinifiëren en te bewaren.
DE AANLOOP NAAR DE MODERNE TIJDEN
Terwijl in de 17e en 18e eeuw nog vooral welgestelde burgers wijn nuttigden, ontdekten langzamerhand steeds meer armere mensen de charmes van wijn. Vooral in Spanje (Navarra en Rioja) en Italië werd wijn een populaire drank. Het Franse zuidwesten volgde wat later, maar het was vooral tijdens de Industriële Revolutie in de 19e eeuw dat de wijnconsumptie explosief groeide. Terwijl de rijken hun champagne, Bourgogne of Bordeaux dronken, deden de arbeiders zich te goed aan Loire-of Beaujolaiswijnen. De wijnbouw maakte een bijzonder moeilijke tijd door aan het einde van de 19e eeuw toen een vraatzuchtige luis, de Phylloxera vastatrix, bijna alle wijngaarden van Europa vernietigde. Omdat de wijngaarden kort daarvoor al flink verzwakt waren door een meeldauwinvasie, waren de gevolgen rampzalig voor de Europese wijnbouw. Gelukkig ontdekte men toen dat de Amerikaanse wijnstokken immuum waren voor deze gevreesde wijnluis. Jonge Europese loten werden op Amerikaanse onderstokken geënt, zodat alle wijngaarden herplant konden worden. Het wijnbouwgebied was echter dusdanig aangetast dat het nooit meer zo groot is geworden als vóór de Phylloxera-invasie.
DE 20e EEUW
In de 20e eeuw beleefde de wijnproductie een gigantische technische en wetenschappelijke ontwikkeling, mede dankzij de toegepaste mechanisatie en de groeiende wetenschappelijke begeleiding, waardoor de gezondheidstoestand van de wijngaarden en van de wijnen zelf verbeterde. Kleine zelfstandige wijnboeren groepeerden zich in machtige coöperaties, die op deze manier konden beschikken over de modernste vinificatie-en opvoedingstechnieken. Na een dubieuze periode rond de jaren zestig en zeventig, waarin de wijnindustrie zich op grote schaal met massaproductie bezighield, is men zich bewust geworden van het enorme belang van kwaliteit en authenticiteit. Ook in de zogenaamde nieuwe wijnlanden (sommige zijn al 500-600 jaar geleden begonnen met wijn maken!) heerst dit besef steeds meer. Nu, in de 21e eeuw, is men er meer dan ooit toe bereid een kwalitatieve aanpak van de wijnbouw te verkiezen boven een kwantitatieve kortetermijnpolitiek. Een hele geruststelling!
