Ernstig ziek, naar Nederland?

• door Guido Smoorenburg (fanf.fr)

In navolging van mijn artikel over Euthanasie in Frankrijk en Nederland ga ik in deze bijdrage in op een voornemen dat ik vaak hoor: als ik ernstig ziek word ga ik naar Nederland. Ik weeg hieronder de aspecten af die bij de beslissing wel-of-niet naar Nederland een rol spelen. Daarbij baseer ik me op mijn ervaringen bij een tiental terminale kankerprocessen die ik van nabij heb meegemaakt, op gevaar af dat ik hier en daar te veel generaliseer.

Communicatie met de arts
Tegen communicatie met artsen in de Franse taal wordt vaak opgezien. Nederlandstalige artsen zijn in Frankrijk nauwelijks te vinden. Maar op specialistisch niveau vinden we al vaak een Engelstalige arts. Het ligt voor de hand om met twee personen tegenover de arts te zitten. Twee horen meer dan één. Maar uit ervaring weet ik dat het belangrijk is dat tenminste één van de twee goed kan communiceren in medisch Frans. Vaak is men teleurgesteld in hoe weinig de arts meedeelt. De oorzaak kan eenvoudig zijn dat de arts door de taalbarrière bang is verkeerd begrepen te worden omdat hij noodzakelijke nuances niet goed zou kunnen overbrengen. Wanneer de communicatie goed blijkt te verlopen zal de arts veel spraakzamer worden. Naast de taalbarrière mag men echter wel stellen dat de Nederlandse arts gemiddeld opener is in slecht-nieuws gesprekken dan de Franse collega. Men proeft in Frankrijk een zekere belerende houding waarbij harde feiten vaak uit de weg worden gegaan. Indringende vragen over de palliatieve zorg worden soms omzeild. Het woord euthanasie kan men beter niet laten vallen. Daar staat tegenover dat de Franse arts duidelijk zal beamen dat men recht heeft op pijnloze zorg.

Niveau van de ziekenhuisgebonden zorg
Er wordt nogal eens gedacht dat het niveau van de zorg in Frankrijk achter zou lopen op de Nederlandse zorg. Dit is in zijn algemeenheid niet waar. Kennis op het gebied van de medische zorg wordt via internationale wetenschappelijke tijdschriften wereldwijd snel verspreid, behandelingsprotocollen worden op Europees en internationaal niveau ontwikkeld en zowel in Nederland als Frankrijk toegepast. Men kan beperkte verschillen in werkwijze tussen de twee landen constateren maar net zo goed tussen instellingen binnen één van de twee landen. Gespecialiseerde ziekenhuizen komen in beide landen voor. In Frankrijk kan men nog wel eens een verouderd ziekenhuis met oude apparatuur tegenkomen. Er wordt echter snel gerenoveerd en vaak ziet men dan prachtige faciliteiten verschijnen met de nieuwste apparatuur. In beide landen is er een trend naar kortere ziekenhuisopname en dagbehandeling vast te stellen. Helaas nemen, ook in beide landen, capaciteitsproblemen in de zorg aanmerkelijk toe.

Niet ziekenhuisgebonden zorg
In Frankrijk is men sterk gericht op thuiszorg, van eenvoudige zorg tot aan de HAD, Hospitalisation à Domicile. Thuiszorg tot aan de dood is goed mogelijk. Generaliserend mag men stellen dat de thuiszorg in Frankrijk beter is dan in Nederland. Meestal krijgt men in Frankrijk op één dag verschillende, gespecialiseerde zorgverleners aan het bed. Daar staat tegenover dat verzorgingshuizen van de overheid in Frankrijk vaak zeer armoedig zijn. Nederlanders zullen zich er meestal niet thuis voelen, al was het maar doordat er slechts Frans wordt gesproken en niet altijd even beschaafd Frans. Er zijn in Frankrijk natuurlijk ook particuliere verzorgingshuizen met in niveau getrapte medische zorg (résidences medicalisées). Maar dan moet men al gauw op 3000 euro per maand rekenen.

Voor zorg naar Nederland
Wanneer men als Nederlands gepensioneerde of met een Nederlandse uitkering als verdragsgerechtigde verzekerd is voor medische zorg via het Centraal Administratie Kantoor (CAK) in Nederland heeft men naast zorg in Frankrijk ook recht op zorg in Nederland. De omvang van dat recht komt exact overeen met de door de Nederlandse overheid vastgestelde basisverzekering. Is men geen verdragsgerechtigde dan ligt zorg in Nederland veel moeilijker. Wil men voor zorg naar Nederland dan kan ik niet genoeg benadrukken dat men daar zeer tijdig mee moet beginnen. Wanneer men ernstig ziek is en waarschijnlijk eerder in Frankrijk behandeld is dan zal het overnemen van de zorg in Nederland tijd nemen. De arts in Nederland moet op de hoogte worden gebracht van de eerdere behandeling in Frankrijk. Het moet duidelijk zijn op welk moment de verantwoordelijkheid voor de zorg wordt overgenomen. Ook in Nederland is er capaciteitstekort. Een ziekenhuisbed is niet direct beschikbaar. Denkt men aan euthanasie dan zal het daarvoor geldende traject ook tijd vergen (zie het artikel op de FANF website waar al eerder naar werd verwezen). In de praktijk blijkt echter ook dat men nogal eens in Frankrijk blijft terwijl men zich had voorgenomen naar Nederland te gaan. Men wacht te lang, wordt te zwak voor vertrek naar Nederland of durft de zorg in Frankrijk niet los te laten, niet goed wetende wat de zorg in Nederland zal brengen.

Zorg zowel in Frankrijk als in Nederland
Niet zelden kiest men voor behandeling in Nederland, maar tussendoor voor verblijf in Frankrijk vanwege het mildere klimaat en/of medische redenen zoals reuma. Dan kan hulp in Frankrijk plotseling nodig zijn. Zorg bij voorbaat voor een goede afstemming tussen de Nederlandse en Franse artsen. De Franse arts moet inzicht hebben in de Nederlandse behandeling. Men zal vragen om Franstalige verslagen van behandelingen. De verantwoordelijkheid voor de zorg moet duidelijk zijn. Het kan moeilijk zijn voor een Franse arts om in te spelen op een behandelingsregime dat in Nederland is vastgesteld. Denk ook aan medicijnen. Vaak worden medicijnen als onderdeel van de behandeling in Nederland slechts voor een maand afgegeven, zeker als het opiaten (morfine) betreft, terwijl de pauze in Frankrijk tussen behandelingen langer kan duren. Een Franse farmacie behoort een Nederlands recept te honoreren maar kan moeilijk doen over de verzekering, zelfs als men de Carte Vitale toont, wanneer het recept (ordonnance) niet is uitgeschreven door een in Frankrijk geregistreerde arts. Ook is het dan niet duidelijk of men recht heeft op de 100% vergoeding die in Frankrijk bij ernstige, langdurige ziekten hoort (Affection Longue Durée, ALD).